Oʼzbekiston Respublikasi Istiqbolli loyihalar milliy agentligi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025 yil 21 fevraldagi "Uy-joy va ipoteka bozorlarini yanada rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida"gi PF-26-son Farmoni ijrosini ta’minlash maqsadida Istiqbolli loyihalar milliy agentligi (keyingi o‘rinlarda - Agentlik) tomonidan Ipoteka obligatsiyalarini chiqarish sohasida "Tartibga solish qumdoni" maxsus huquqiy rejimi doirasida Ipoteka obligatsiyalari emissiyasi va muomalasi to‘g‘risidagi vaqtinchalik nizom tasdiqlandi (ro‘yxat raqami 3700, 11.11.2025 yil).

Ilgari, yuqoridagi Farmon ijrosini ta’minlash maqsadida, Agentlik tomonidan Ipoteka obligatsiyalarini chiqarish sohasida "Tartibga solish qumdoni" maxsus huquqiy rejimini joriy etish to‘g‘risidagi nizom tasdiqlangan edi (2025 yil 14 iyuldagi 3648-son ro‘yxat).

Farmonga muvofiq, tartibga solish qumdoni doirasida "O‘zbekiston ipotekani qayta moliyalashtirish kompaniyasi" AJ tomonidan tashkil etilgan maxsus vakolatli tashkilot respublikaning beshta banki tomonidan berilgan ipoteka kreditlarini sekyuritizatsiya qilish asosida 1 trln. so‘mlik ipoteka obligatsiyalarini sinov tariqasida chiqarishni amalga oshiradi.

Tasdiqlangan Vaqtinchalik nizom:

- sekyuritizatsiya jarayonlarini;

- sekyuritizatsiya uchun pulga kiritiladigan ipoteka kreditlariga qo‘yiladigan talablarni;

- ipoteka obligatsiyalarini chiqarish va ularning muomalasi, shu jumladan REPO operatsiyalarini amalga oshirish tartibini;

- bank-originatorlar, maxsus vakolatli tashkilot, "O‘zbekiston ipotekani qayta moliyalashtirish kompaniyasi" AJ, vakolatli organ (Agentlik), Markaziy depozitariy va sekyuritizatsiya bitimining boshqa ishtirokchilari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik mexanizmlarini batafsil tartibga soladi.

Sekyuritizatsiyaga asoslangan ipoteka obligatsiyalari respublika kapital bozorida yangi vosita bo‘lib, u banklarga berilgan ipoteka kreditlarini kreditlash faoliyatini kengaytirish uchun bozor moliyaviy resursiga aylantirish orqali xatarlarni qayta taqsimlash va likvidlikni ozod qilishda yordam beradi.

MA’LUMOT UCHUN: HSBC Asset Management ma’lumotlariga ko‘ra, 2024 yilda dunyoda uy-joy ipoteka obligatsiyalari bozori umumiy hajm taxminan 920 mlrd. dollarni tashkil etadi, shu jumladan:

- AQShda - 653 mlrd. dollar;

- Avstraliyada - 129 mlrd. dollar;

- Yevropada - 64 mlrd. dollar;

- Buyuk Britaniyada - 74 mlrd. dollar.

Ipoteka obligatsiyalarini chiqarish bo‘yicha pilot loyihani amalga oshirish milliy kapital bozorini rivojlantirishda muhim bosqich bo‘lib, yangi moliyaviy vositani sinovdan o‘tkazish va keyinchalik uni keng qo‘llash uchun sharoit yaratadi.